"Eroski errentagarri bat ikusten dut, enpresa eta gizarte proiektu anbiziotsu eta ilusionagarri batekin"

Gauza batzuk deigarriak dira Eroskik Elorrion (Bizkaia) duen egoitza nagusian Agustinek duen bulego zabalean. Txukuntasun eta ordena sentsazioa, modernitate sentsazioa ere, landare kopuru handia–nola ez– eta Maria Moliner bat, zeina, aurrerapen teknologikoek bultzatuta, kameraren tripode bihurtu baita, gero eta ohikoagoak diren saio telematikoetarako ezinbesteko tresna. Adeitasunez hartu gaitu, bere estiloari leial, egun batzuk lehenago "Food 4 Future" saria jaso ondoren, bere ibilbide profesionalaren aitortza. Oroimenezko plaka batez gain, 10.000 euroko txeke bat eman zioten, eta osorik Mundukideri eman dio, "herrialde askotan lan goraipagarria egiten duen eta gugandik oso gertu dagoen GKE bati".

Erretiroaren atarian, hitz egidazu zure sentsazioez.

Etapa gogor eta luze baten ondoren, Eroskik aldaketa behar duen unea da, eta niretzat ere garai berri baten hasierarekin bat dator. Pozik nago prozesua nola egin den ikusita, oso modu naturalean.

Talde bikaina eta lidergo aparta ditugu, organo indartsuekin, kolektibo konprometituarekin eta proiektu anbiziotsu eta ilusionagarriarekin. Jakina, pena ematen dit etorkizun horretatik aldentzeak, Eroskiren ziklo berri horretan ez egoteak, baina disfrutatuko dut horrekin. 

Zer jarrerarekin egiten diozu aurre zure bizitzaren etapa berriari?

Arlo pertsonalean, aldaketa lasaitasunez bizitzen ari naiz, ez nau emozionatzen, ez nago iristeko irrikaz, baina ez nau kezkatzen. Onartzen dut, etapa naturala da, eta egin ezin izan ditudan gauzak egiteko interes eta gogo asko dudanez, ez nau hainbeste kezkatzen.

Eroskin inoiz ez gara izan orain bezain kooperatibista onak. Elkartasuna praktikatu dugu, “gu" "ni" baino lehen, proiektuaren etorkizuna gure oraina baino lehen, partaidetza konprometitua, pandemian gizartearekiko erantzukizuna, zaurgarrienen ondoan...

Zer esango zenuke Eroskin igaro duzun denboraz? Nola laburbilduko zenituzke zure 11 urteak lehendakaritzan?

Ziklo honetan guztian gainean ibili zaiguna, batez ere, hainbat krisiren kolpea kudeatu behar izan dugula da. 2008koan, ekonomikoki eta finantzarioki sufritu genuen, eta "erresistitzen" eta "eraldatzen" aritu ginen; hori da aurreko urteetan gure egoera definitzeko barruan erabiltzen genuen hizkuntza. Sakrifizio eta ahalegin asko egin ditugu, eta kohesio eta konpromiso handiarekin egin dugu. Eta orain "indartzeko" eta "aurrera egiteko" garaia da.

Egia esan, alderdi enpresarialari dagokionez, bidaia “mugitua” izan da, turbulentzia askorekin (Caprabo, AFSES, finantza berregituraketa, perimetroaren murrizketa...), ezta?

Arazoak bat-batean pilatu egin ziren, guztiak. Eta gu ez geunden ohituta horrelako arazoak kudeatzera, gurea kontrakoa zen, hazkundea kudeatzea, alde positiboaren kudeaketa. Kudeatzeko modu batetik bestera eta diskurtso sozial batetik bestera pasatzeak zeharkaldi bat egitea dakar, dolu moduko bat, onarpenera eta zer eta nola egin ikastera iritsi arte. Eta hori ez da gauetik goizera egiten.

2012an, bigarren krisiarekin, ohartu ginen zaila izango zela merkatuaren eskaria eta jokaera berreskuratzea, eta, berriro ere, garai zailak bizitzea egokituko zitzaigula.  Ez zen erraza izango, ezta azkarra ere, baina guk beste inork ezin zigun egin, eta guztion artean egitea erabaki genuen, bidezidorrik gabe. Eta gure proiektu kooperatiboa eta gure enpresa salbatzea, eta hortik sortu zen "eutsi eta eraldatu" eslogana.

Guztiontzat onak izango ziren akordioak lortu behar izan genituen, gure egoerak eragiten zien guztiekin, batez ere gure hartzekodunekin, finantza erakundeekin eta partikularrekin. Eta akordioetan hartu genituen konpromiso guzti-guztiak bete ditugu. Problematikak pilatu dira, eta denbora asko behar izan dugu konpontzen joateko, baina, zorionez, orain ditugun arazoak arruntagoak dira.

Elikadurak aldaketa handiko urteak izango ditu, elikadura osasungarriago eta jasangarriago baterantz doa. Erronka eta aukera asko egongo dira. Arriskatzen direnek agian ez dute asmatuko, baina arriskatzen ez direnek ez dute asmatuko, hori ziur.

Kooperatibei dagokienez, eta enpresa handia izan arren, Eroskiko pertsonak balio kooperatiboekin bizi eta identifikatzen direla berresten duzu? 

Ez dago zalantzarik, bestela ez ginateke hemen egongo. 2010ean sozietate anonimo tradizionala izan bagina, dagoeneko amore emanda geundekeen. Nork eutsiko zion proiektuari? Akziodunak? Zuzendariak? Kanpoan aukeratzeko hamaika aukera izanda, nork sostengatuko zuen proiektua? Guk, guztiok, proiektuari eutsi eta berreskuratu egin dugu. Eta egin dugu kooperatibek gure "aitaren etxea" defendatzen dugulako, eta arima dugulako (proiektu kolektiboa). Gaur duela 10 urte baino kooperatiba izaera handiagoa dugu. Probatu dugulako, paperetan idatzita ditugun balio guztiak praktikatu behar izan ditugulako. Inoiz ez gara izan orain bezain kooperatibista on eta kontzienteak. Elkartasuna praktikatu dugu, “gu" "ni" baino lehen, proiektuaren etorkizuna gure oraina baino lehen, partaidetza konprometitua, pandemian gizartearekiko erantzukizuna, zaurgarrienen ondoan... Ziurrenik horrela egin dugu substratu teoriko bat bageneukalako, baina orain doktoretza egin dugu.

Edozein kooperatibatan proiektuarekin konprometitzen direnak ezin dira batzuk bakarrik izan, horrela balitz, proiektuak ez lituzkeelako gorabeherak gaindituko. Eta lantoki asko daudenean, beharrezkoa da konpromiso maila handia izatea lantoki guzti-guztietan. Egia da horrek ez duela esan nahi denok gauza berberek mugitzen gaituztela, hori ez da inongo kolektibotan gertatzen, eta Eroskin ere ez. Baina gurditik tira egin eta bultzatzen dugunak gurdi barruan doazenak baino askoz gehiago gara, eta hala behar dugu.

"Pertsona xaloak banaka, bikainak taldean"

Zure ustez, erantzuna intuitzen dudan arren, zein da Eroskiren balio handia, edonolako egoera kaltegarriei aurre egiteko aukera eman diona?

Kooperatibako pertsonak, kontzienteak eta konprometituak. Oso jende xumek osatutako kooperatiba bat gara, ez gara goi teknologiako kooperatiba bat, non batez besteko maila doktoreena den; jende arrunta gara, banaka arruntak, baina apartekoak talde gisa. Gure proiektua erabaki kolektiboekin eta erabaki kolektiboei emandako euskarriarekin eraiki da. Inoiz ez genuen hainbeste informatu, ez genuen inoiz hainbeste galdetu, eta erantzunak konfiantzaren, konpromisoaren, bultzadaren, arnasaren alde egon dira beti. Miresgarria izan da!

Kontsumitzaileek ere beren eginkizuna jokatu zuten, gu kolpeak jota geundelako, eta Eroskiren alde urteetan sortu zen konfiantzaren kapitala estimatzen zutela erakutsi ziguten, eta egiten jarraitzeko aukera eman ziguten, gure aldaketei, denda berriari, Eroski klub berriari, "kuota" bazkide izateko modu berriari... aldeko erantzuna eman zieten.

MONDRAGONen bere baitan elkartzen diren enpresen salmenten edo emaitzen batura baino askoz gehiago da. Pertsonengan oinarritutako gizarte antolaketa baten esperientzia eta itxaropena da. Beraz, MONDRAGONek, esperientzia eta erreferente utopiko gisa, etorkizunerako proiekzio handia du. 

Zure zeregina ere erabakigarria izan da, Eroski ezagutzen dutenek diotenez.

Erlatibizatu egingo dut. Bi arrazoirengatik: nik ez diot uzten egoaren “harrari” nahieran ibiltzen, pertsonak oso sozialak ez diren izaki bihur ditzakeelako. Oztopoak jarri ezean, gehiegi hazten da, ez du mugarik. Eta, batez ere, frontean egotea egokitu zekiokeen edozein pertsona erabakigarria izango zela uste dudalako, uneak eta inguruabarrek hori markatzen zutelako.

Nahiko maiz galdetzen nion neure buruari Eroskik behar zuen pertsona ote nintzen, eta Kontseilu Errektorearekin aurrez aurre jartzen nintzen, eta hark, tematuta, jarraitzeko eta jarraitzeko. Nahikoa ezagutzen dut neure burua, nire indarguneak eta ahuleziak, eta, zorionez, taldeak asko osatzen zituen nire ahuleziak.

Nolanahi ere, hondoraino konprometitu naiz, ontzia ez zela hondoratuko sinetsita, eta, hala gertatuz gero, ni bertan joango nintzatekeela. 

Teknika bereziren bat, horrelako egoerak eramateko?

Besteekin partekatzea baltsamoa zen, gauzei buruz hitz egitea eta irtenbideak bilatzea. Momenturik txarrena arazoari aurre egitea da, oraindik irteera aurkitzen ez duzunean. Baina irteera batekin, tentsioa baretzen da, eta horretara jartzen zara. Eta irteerak ia beti taldearekin aurkitzen dira, aukerak eztabaidatzen, ondorioak aztertzen, alternatibak... Ziur aski, beste pertsona batzuek beste modu batean ondo egingo dute, baina nik nahiago nuen modu hori, taldean, taldeak erabakiak hobetzen dituelako, beti.

Eroskiren etorkizuna

Zer etorkizun ikusten diozu proiektuaren dimentsio enpresarialari, lehiakorrari? Baikorra zara? Zuk nola irudikatzen duzu 2030ean?

Unibertsitatean ikasten ari nintzenean, gogoan dut esaten zigutela enpresa oro, bost urtera begira, desagertzeko puntuan egon daitekeela, etengabe berritzen egon behar duela. Eta orain bost urteko denbora hori are gehiago laburtu da.

Elikadurak aldaketa handiko urteak izango ditu, elikadura osasungarriago eta jasangarriago baterantz doa, eta ez dio soilik banaketari eragingo, lehen sektorea eta eraldaketaren sektorea ere aldatzen ari dira. Eta, testuinguru horretan, erronka eta aukera asko egongo dira, eta enpresa asko jaio eta hazi egingo dira, eta beste batzuk desagertu egingo dira. Arriskatzen direnek agian ez dute asmatuko, baina arriskatzen ez direnek ez dute asmatuko, hori ziur.

EROSKIk duela ia 20 urte idatzi zuen bere misioan elikadura osasungarriagoa eta jasangarriagoa lortu behar genuela, orain Europako memorandumetan idazten den hori. Beste batzuk baino prestatuago gaude, eta eraldaketa horretan lidergo rola jokatzeko posizio onenean jartzen gaituen bide bat egina dugu.  Kontsumitzaile kooperatiba baten sentsibilitateak (kontsumitzaileak erabaki organoetan daude) garaiei aurrea hartzeko aukera ematen digu. Ondo kokatuta gaude, elikadura osasungarri eta jasangarri horretarako prest. Gauza batzuetan inork ez du guk egiten dugunaren bosten bat ere egiten, hurbileko produktuetan edo kontsumitzailearentzako informazioan, adibidez. Ingurunea oso konplikatua da (Ukraina, energia...). Hala ere, faktore konplikatuenak lehiakideenak eta negozioarenak berarenak izango dira, eskaintzen duzun balioa, prezioa... Horiek etengabeko borroka izango dira. Baina, urte hauetan lortu dugun guztiaren ondoren...

Hau da, zuk Eroski errentagarri bat ikusten duzu datozen urteetan.

Errentagarria eta, gainera, benetan zirraragarria den enpresa eta gizarte proiektu batekin. 

Eskerrik beroena ikasteko aukera eman didaten pertsona guztiei, proiektu kooperatiboan parte hartzeko aukera eman didatenei, horretan parte hartu izanaz oso harro nago.

Kongresuko presidente ere izan zara urte askoan. Zer etorkizun aurreikusten diozu kooperatibismoari?

Kooperatibismoak eta MONDRAGONen ereduak, zehazki, erronka askori egin behar diete aurre, kudeaketa eredu guztiek bezala. Gizartea funtzionamendua aldatzen ari da, helburuak, beharrak. Gehiago parte hartu nahi duen gizarte batek ezartzen dituen erronkak dira, gobernantza zorrotzagoak, aldaketak herrialdeetan funtsezko diren enpresen eginkizunetan.

Gainera, edozein organismoren dilema berei egin behar die aurre, hazi, bere misioan ugaldu, eta eraldatu, egokitzeko eta berriz hazteko. Bestela, edozein organismo bezala, zahartzea eta desagertzea baino ez zaio geratzen.

Baina lankidetzan diharduten pertsonengan oinarritutako proiektuen gaitasunak potentzial handiko indarguneak dira, guk gure etxea defendatzen dugu (errotuta, "gure aitaren etxea"), arimarekin egiten dugu (gure lankidetza proiektua), eta edozein erronkari heltzen diogu premisa horietatik. Kapitalak ez dituen gauzak dira, hori pertsonek bakarrik dute.

Uste dut eraldatu beharreko guztia eraldatzeko ausardia izan behar dugula, funtsezkoa dena zaintzeko, eta funtsezkoa zer den bereizteko jakituria izateko. Nire ustez, kontua ez da proiektuaren forma juridikoa, baizik eta benetako misioa, kooperatiba batean misio soziala izan behar duena, egungo protagonistetatik haratago iritsiko dena.

Uste dut MONDRAGONen ideia bere baitan elkartzen diren enpresen salmenten edo emaitzen batura baino askoz gehiago dela. Pertsonengan oinarritutako gizarte antolaketa baten esperientzia eta itxaropena da. Ni asko hunkitu ninduen duela ez asko Chomskyri egindako elkarrizketa bat irakurtzeak, tirada nazionaleko egunkari batean argitaratua, non, berez, MONDRAGONi buruz hitz egiten zuen gizartearentzako itxaropen gisa.

Esan ohi da MONDRAGONeko enpresa handientzat Korporazioak ez duela ezer ekartzen, eta txikientzat bai. Baina horrelako adierazpenetan begirada osatugabea dago MONDRAGONek utopia sozial baten erreferentzia iraunkor gisa ekartzen digunari buruz, gutako bakoitzak bakarrik eraiki ezin dezakeen utopia bati buruz.

Beraz, MONDRAGONek, esperientzia eta erreferente utopiko gisa, etorkizunerako proiekzio handia du. 

"Dendaria naiz"

 Zer asmo dituzu?

Alderdi pertsonalean interes asko ditut, egia esan, ia dena interesatzen zait, bidaiatzea, irakurtzea, pintatzea, musika... beti erdizka utzi ditudan zaletasunak, egunen batean itzuliko nintzelakoan. Eta beste gai batzuetan, ez dut ezer planteatu, nire lanean baino ez naiz aritu. Baina pentsatzeko denbora izango dut. Amaierara arte, gauza bakarra izango dut buruan, Eroski, eta gero gerokoak. Ez naiz ezertan lasterka ibiliko hilabeteetan. Hustu eta hausnartu behar dut berriro bete aurretik. 

Dendaria zara, Agustin?

Bai. Mutikotan hasi nintzen dendari. Plazara saltzera joatea gustatzen zitzaidan, merkataritzaren harrak ziztatzen ninduen. Baserriko barazkiak eta landare eta lore negozio bat genituen. Izugarri gustatzen zitzaidan, banekien erakusleihoa prestatzen, salmenta eta salmenta ostekoa. Eta hori ikastera joan ontzen arte egin nuen. 

Zure etapa profesionalaren unerik kritikoena?

Lehendakaritza hartu baino pixka bat lehenagotik hiruzpalau urte geroago arte, 2010-2015. Ondoren, jada hobeto moldatzen nintzen "eraldatzen" "erresistitzen" baino. Pertsonalki, oso etapa gogorra izan zen, maite den pertsona baten heriotzak eragiten duen minaren baliokidea.

Orain unerik gozoenean zaude?

Hau banitatearen unea da, jendea oso ona da, lausengatu egiten zaitu eta eskerrak ematen dizkizu, eta normala iruditzen zait, nik gauza bera egingo nuke beste pertsona batzuekin egoera honetan, eta, beraz, zeremonian parte hartzen dut, baina dena ez sinesten saiatzen naiz, egoaren harra kontrolatzen saiatzen jarraitzen dut, ez dezala gainez egin.

 Etapa berrian ondo joan dakizula...

Eskerrik asko! Eskerrik beroena ikasteko aukera eman didaten pertsona guztiei, proiektu kooperatiboan parte hartzeko aukera eman didatenei, horretan parte hartu izanaz oso harro nago. Eta barkatu hobeto egin ez izanagatik.