Arriskuen ebaluazioan, prebentzioko teknikariak 1A edo 1B kategoriako agente kantzerigeno edo mutageno baten eraginpean egon daitekeela identifikatzen duenean (aurrerantzean, KM eragileak), 665/1999 Errege Dekretuak ezartzen dituen betebehar guztiak sartzen dira martxan.

Horrela, enpresak bere gain hartzen duen lehenengo betebeharra KM eragilea teknikoki posible den neurrian ordezten saiatzea da, eta horrek berekin dakar prebentzioa enpresaren maila guztietan benetan integratzea, bereziki ingeniaritzako departamentuetan, edo berrikuntza- eta garapen-sailetan. Ordezkatzeko lehen betebehar hori ezin bada bete, hurrengoa da KMak sistema itxietan erabiltzea.

Hori ere ezinezkoa izango balitz, laneko esposizioaren ingurumen-mugak (MGB izenekoak) ez gainditzea bermatzeaz gain, enpresak KMrekiko esposizio-mailak teknikoki ahalik eta txikienak izatea lortu behar du. Horretarako, neurri zorrotz batzuk ezarri dira, eta enpresak neurri horiek ezarri behar ditu. Aipatutako neurriekin esposizioak saihestu ezin badira, norberaren babes ekipoa erabiliko da.

Gainera, arropa egokia eramango da, laneko arropa eta kalekoa bereiziko dira, eta norberaren garbitasunerako gutxieneko denbora bat emango da. Araudiak ezartzen duenez, KMen eraginpean dauden pertsonak medikoki zainduta egongo dira, eta nahitaezkoa izango da enpresek zerrenda bat eguneratuta izatea, erakundeko zein pertsona dauden KMen eraginpean.

Eta pertsona horiek ebaluatutako KMei buruzko informazioa izango dute, eta haien arriskuak, esposizio-maila eta egin beharreko prebentzio-neurriak ezagutuko dituzte. Horretarako, behar bezala gaituta eta trebatuta egongo dira. Aurreko neurri guzti-guztiek dute beren izateko arrazoia, eta zalantzarik gabe, neurri horiek gauzatzeak langileen osasunaren ziurtapen handia ekarriko luke.

Baina hain zorrotza izanik, ahulezia bat du: orokorregia dela. Hau da, ez ditu partikularizatzen edo bereizten esposizio eta toxikologia-bideak aplikatzen dizkien KM guztietatik.

Beste era batera esanda, 665/1997 Errege Dekretuaren ondorioetarako, enpresa batek bete behar dituen betebeharrak berdinak dira, etileno oxidoa, kromo VIa edo silize kristalina arnasgarria izan; baina, pertsonen osasuna aurreko eragileen aurrean babesteko ekintzak desberdinak eta espezifikoak dira, amiantoarekin egiten den bezala 396/2006 Errege Dekretu espezifikoarekin.

Eragile kantzerigenoak gurean

Arazo hori, Osarten gure prebentziozerbitzuko enpresa askotan ikusten dugu bi kantzerigeno ezagunekin: silize kristalino arnasgarria (hondartza bateko harea bezain materia naturala), eta formaldehidoa (kanpoko ingurunean ere antzeman daitekeena). Bi kantzerigeno horiek ospe handiko erakunde zientifikoek sailkatzen dituzte, zuzeneko ez genotoxiko gisa, eta, beraz, haien ingurumenmugen balioen azpitik, ez litzateke espero esposizioak ondorio kaltegarririk izatea.

Ikuspuntu hori jasota dago 665/1997 Errege Dekretuaren Gida Teknikoaren azken berrikuspenean (joan den urrian argitaratu zena), baina ez dago araudian, eta, beraz, ez ditu enpresak salbuesten legezko betebehar guztiei erantzun behar izatetik, eta hori, hain orokorrak direnez, gauzaezinak diren neurriak ere hartzen behartzen du, KMen aurrean prebentzioarekin zerikusi oso gutxirekin neurri batzuei dagokienez.

Zer da arriskuan egotea?

Gida tekniko berak, era berritzailean ematen du “arriskuan egotea” terminoren interpretaziorako irizpide bat: 665/1997 Errege Dekretuan ezarritako betebeharrak ez aplikatzeko, MGB-EEaren % 3tik beherako muga duen detekziorik eza proposatzen du.

Irizpide horrek, oso itxura lagungarriarekin, lehen aipatutako ezaugarri maltzurra du: ez dago ñabardurarik ezagutza zientifikoak adierazten duenean kantzerigeno batzuk genotoxikoak direla eta beste batzuk ez. Hortaz, genotoxikoen kasuan, % 3tik behera ez detektatzeak jarraitu beharko litzateke neurri guztiak mantentzen, eta agian era zorrotzagoan; aldiz, kantzerigeno ez-genotoxikoendako (formaldehidoa edo silize kristalino arnasgarria, adibidez), % 3ko irizpide hori gainditzeagatik bakarrik, eta kontzentrazio txikietan bada, legeak ezartzen dituen neurriak zentzugabeak dira, jakina, osasunaren zaintzari lotutakoak izan ezik.

Zergatik araudia ez da egokitzen kantzerigenoen, eta mutagenoen ezpezifikotasunetara?

Eta, bide batez, noiz ezarriko da indarrean 2022/431 Europako Zuzentaraua, ugalketarako toxikoak diren eragileen prebentzioa (adibidez, toluenoarena) kantzerigeno eta mutagenoekin batera kudeatzeko?