2023ko EBko Prospektiba Estrategikoaren Txostena

Europako Batasunak klimaren neutraltasuna eta jasangarritasuna lortzeko konpromisoa hartu du, klima-aldaketaren eta ingurumen-krisien erronkei aurre egiteko. Aldaketa hori funtsezkoa da EBren segurtasun ekonomikorako, lehiakortasunerako eta munduko lidergorako. Hala ere, trantsizio horrek erronka handiak planteatzen ditu eta galerak eta irabaziak konpentsatzea (trade off-ak). Galera eta irabazi horiek ekonomia eta gizarteei eragingo diete, oso azkar aurreratzen ari diren erritmoan eta eskalan. 2023ko Prospektiba Estrategikoaren Txostenak iraunkortasun sozial eta ekonomikoaren erronken arteko elkarguneak aztertzen ditu, eta hamar jarduera-eremu proposatzen ditu Europa jasangarria lortzeko, eginkizun global sendoagoa izango duena.

Lehenik eta behin, geopolitikaren gorakada eta globalizazioaren birkonfigurazioa aztertzen ditu, munduan aldaketa nabarmenak gertatzen ari baitira. Errusiak Ukrainaren aurka egindako erasoa eta eragin ekonomikoaren eta asertibitate diplomatikoaren alde Txinak egindako apustua nazioarteko ordenari aurre egiten ari dira. Bestalde, Estatu Batuak barne- eta kanpo-politikak integratzen ari da. Gaur egungo lehia geopolitiko, ekonomiko eta teknologikoek munduko ordena aldatzen ari dira, eta nazioarteko lankidetzari eragiten diote zenbait gai transnazionaletan, hala nola klima-aldaketan.

Bigarrenik, ekonomia eta ongizate jasangarriak behar direla azpimarratzen du txostenak. EBk zero balantzeko industrietaranzko mundu-lasterketan lidergoa lortu nahi du, eta jasangarritasuna lehiakortasun-abantailako iturri garrantzitsua izango da, inbertsioak eta talentua erakarriko dituena. Horretarako, EBk I+Gren alde egin behar du, baita zero balantzea duten teknologia estrategikoen fabrikazioaren alde ere, eta eremu kritikoetan inbertsioak bultzatu behar ditu bere autonomia estrategiko irekia indartzeko.

Hirugarrenik, trantsizio ekologikorako behar adinako finantziazioa bermatzeko gero eta presio handiagoa dago, inbertsio handiak egin behar baitira (publikoa eta pribatua). Nahiz eta EBk finantzazio iraunkorreko esparru bat garatu duen iraunkortasuneko inbertsioei laguntzeko, besteak beste, kapitalen merkatu bakarra ez izateak eta behar bezala garatu gabeko kapitalen merkatuek inbertsio pribatuak zailtzen dituzte. Inbertsio-defizita murriztea, finantziazio-iturriak dibertsifikatzea eta enpresen zor metatuari aurre egitea funtsezkoak izango dira trantsizioak arrakasta izan dezan.

Laugarren elkargunea etorkizun jasangarrirako trebetasunen eta gaitasunen eskaera gero eta handiagoari buruzkoa da. Trantsizioak egiteko gaitasun teknikoak (gaitasun digitalak eta ingurumen-iraunkortasunekoak nabarmenduz) eta bigunak dituzten langileak behar dira. Gaitasun multzo egokia duen langilerik ez egoteak inbertsioak oztopatu egiten ditu, eta funtsezko sektoreetako eskasia dela eta, erronkak sortzen dira; honi gehituta, Europako gazteriaren oinarrizko gaitasunak hondatzen ari dira.

Bosgarren bidegurutzeak agerian uzten ditu gizarte-kohesioko arraildura gero eta handiagoak, eta zalantzan jartzen du erakundeekiko konfiantza. Klima-aldaketak ez die berdin eragiten lurraldeei, eta ondorio desproportzionatuak ditu pobreengan eta ahulenengan. Errenta- eta aberastasun-desberdintasunek desberdintasun ekologikoei laguntzen diete, eta aukera-berdintasuna oztopatzen dute, eta estatu kideen arteko desberdintasunak areagotzen dira. Horrek asebete eza eta diru-sarreren gehiegizko desberdintasunaren pertzepzioak eragiten ditu. Belaunaldien arteko ekitatea ere kezkagarria da, gazteek erronka berriei aurre egin behar baitiete eta etorkizunean gizarte-prestazioak murriztu ahal izango baitituzte.

Azkenik, txostenak demokraziari eta egungo kontratu sozialarekiko mehatxuak aztertzen ditu, biak indartu egin behar baita. Batetik, desberdintasunak erakundeekiko eta demokraziarekiko konfiantza txikiagoarekin lotuta daudelako. Bestalde, Zuzenbide Estatuari egindako desafioek eta erakunde publikoekiko konfiantza murrizteak polarizazio politikoa eta eskubideak kentzea dakartelako.

Erronka horiei aurre egiteko, ahalegin handiak egin beharko dira. Horretarako, txostenean jarduera-eremuak proposatzen dira Europa jasangarria lortzeko ikuspuntu sozial eta ekonomikotik, eta zeregin nabarmenagoa izango du mundu osoan, hemendik 2050era.

1. Europako kontratu sozial berria garatzea. Ongizate-politika berriak, kalitate handiko gizarte-zerbitzuetan oinarrituak.
2. Merkatu bakarrean sakontzea, net-zero ekonomia defendatzeko. Arreta berezia jarriko da autonomia estrategiko irekian eta segurtasun ekonomikoan.
3. EBren eskaintza bultzatzea mundu osoan, funtsezko bazkideekiko lankidetza indartzeko.
4. Produkzioan eta kontsumoan iraunkortasunerantz egiten diren aldaketak bultzatzea, erregulazioan arreta jarriz eta bizimodu orekatuak sustatuz.
5. “Inbertsioen Europarantz” aurrera egitea. Trantsizioetarako finantza-fluxuak bideratuko dituen ekintza publiko baten bidez.
6. Aurrekontu publikoak jasangarriak izatea, esparru fiskalaren eta gastu publiko eraginkorraren bidez.
7. Politika eta adierazle ekonomikoak ongizate iraunkor eta integratzailerantz bideratzea, BPGaren doikuntza barne, zenbait faktoreren arabera.
8. Europar guztiek trantsizioan lagundu ahal izatea bermatzea, lan-merkatuko parte-hartzea handituz eta etorkizuneko kualifikazioetan arreta jarriz.
9. Demokrazia indartzea, belaunaldien arteko berdintasuna politikak egiteko gunean kokatuz, trantsizioen babesa indartzeko.
10. Babes zibila prebentzio zibilarekin osatzea, EBren prestaketa- eta erantzun-tresnak indartuz.